İdil'in an itibariyle toplumunda, öne çıkan insanları ve eski mekanları var. İdil'in geçmişiniden izler taşıdığı için bu mekanlar ve insanlar bir önem daha kazanıyorlar. Varlıkları ile İdil'e değer katıyorlar. İdil'in geçmişini bu mekanlarda ve insanlarda ararız. Geçmişi hatırlarız,özlem duyarız, hasret gideririz, gülümseriz. İlçe merkezine bağlı Hespist Köyünü mekan olarak, Selim Sadak toplumun önemli Siyaset adamı olarak öne çıkan kişilerden sadece bir kaçı...Çok insanı var..iki kişiyi, bir köyümüzü seçtik.. Bakalım Köyümüzün, insanmızın toplumdaki varlıkları neydi, yazıda okuyalım ve öğrenelim.

-------------------------

Yarbaşı Köyü

Köyün ismini söylediğimizde " Günde Hespiste, Yarbaşı köyü " olarak telafuz ederiz. İlçe merkezine 8 kilometre mesafededir. Hespist köyü, ilçe merkezine bağlı Süryani köyüydü.1914 yıllında bulunan 5 Süryani hane İdil'e, Halefe Nadere Bakvane köyüne, Fermana Fılladan dolayı göç edince köy boşaldı.Köyde kimse kalmadı. 1923 yıllında, köye 5 Süryani hanesi ile birlikte müslüman aile Yusufe Murade Ede, Halefe Nadere aileleri dönünce köy tekrar yaşama döndü. Köyün ilk Muhtarı, Süryani Salbe idi. Köy, Yukarı ve Aşağı iki mahalleye ayrılmıştı. Yukarı mahalle İşeko öncülüğünde, Ömerka Aşiretini, Aşağı Mahalle Salbe öncülüğünde Haruna aşiretini destekliyordu. İdil'de bulunan Süryani kanaat önderlerinden Hanna Muksi,köyün sosyal ve ekonomik yaşamın devam etmesi için harekete geçerek karar verdi. Hesbistlilere göç eden ailelerinizi köye çağırın tekifinde bulundu. Bu teklif üzerine; Irak ve Süriye'de bulunan 75 hane Süryani ailenin köye dönüşü sağlanarak, köye pozitif bir yaşam sağladılar. Köyde, iki kilise bulunmaktadır. Kiliseler günümüze kadar gelerek varlıklarını korudular. Cehenem deresinde bulunan 3 su değirmeni Cizre, İdil, Güçlükonak, Dargeçit, Nusaybin gibi geniş bir coğrafyaya kadar hizmet vermekteydi.  Aşe Ako 1980 kadar'da topluma hizmet ederek varlığını sürdürdü. Gorgis, Miğayil Bayru, yakın zamana kadar İdil'de tanınan Süryani simalardı. Miğal Bayru, ilçe merkezinde iş yerinde uğradığı suikast sonucu hayatını kaybetti. Gorgis, Der Emere sığınarak, beli bir sürye kadar yaşadıktan sonra hayatta veda etti.

Yarbaşı Köyünün ilk müslüman Muhtarı Hasene Mehemede mala Rostem idi. Hespist İdil'in Cansuyu konumundadır. Cehennem deresinde yetişen ürünler, doğal değerler, vadiyi Cennet vadisi durumuna getiriyordu. Köyde bahçecilik ve bağcılık ekonomik olarak önemli bir aşamaya geldi. Cehennem deresinde yetişen prinç lezetinden dolayı bölgede beli bir öneme sahipti. Köyde yetişen İncir,Üzüm, Cennet Hurması Batman'dan gelen komisyoncular tarafından yerinden satın alınıyor. Artan ürünler ise ilçe merkezinde bulunan köylü pazarında satışa arz ediliyor.İlçenin sebze ve meyvesi yarbaşı köyünden temin edliyor. Kış ayının dışında 8 ay boyunca Yarbaşı köyü ilçe merkezine ve bölgeye Sebze ve Meyve yetiştirerek ilçenin lokomotifi konumundadır.Çok az kişi bu durumun farkında. Kaniya Masi'ye 'da yetişen balıklar köylü pazarında vatandaşlara satışı rahat bir şekilde sağlanırken, bol miktarda piyasada balık bulmak mümkün.. Yarbaşı köylüler, ilçe merkezinde marketçilik ve Taksicilik,Minibüscülük yaparak günü birlik köye gidip giderek sosyal ve ekonomik hayatlarına devam ediyorlar.

Köyün nufüsü 1500'ü geçiyor. Köyde 1962 yıllında kurulan İlkokul ve Ortaokul eğitim hayatına devam ediyor. Sineke ve Hesoka iki kabile köyde bulunuyor. Köyün nufüsü bu iki kabileden meydan gelmektedir. İlçenin en çok Avrupa'ya göç veren köylerin arasında yeralmaktadır Yarbaşı Köyü. İlçenin Suyu Cehennem deresinde geldiği için en zor dönemlerde bile köyün yaşamasına vesile oldu. Bölgede gelişen siyasi olaylardan ve köy belirlediği duruşundan dolayı köy fazla gelişmedi. Hep baskı altında kaldı. Coğrafya konumundan dolayı tehlike arz ettiği için üvey evlad muamellesini görünce nufüsüna rağmen gelişme sağlamadı. Fazla yatırım yüzü görmeyen, kendi yağında kavurarak bugüne kadar gelen yarbaşı köyü İdil için çok önemli bir köyü konumundadır. Ekonomik değeri olan bir köydür.

Kozmoplitik nufüs yapısı, coğrafya konumu, siyasi yapısı nedeniyle her dönem muhallefet duruma düşerek hayatta tutundu. Baskı altında gelişen, köyün kişilik yapısı, siyasi bir duruşla yaşama devam edince, köy toplumda hep sakin davranarak sesiz kalmayı tercih etti. Emekçi ve üretici bir yapıya bürünen köylüler, tarım ürünlerini üreterek yaşamaya başladı. Bulduğu fırsatları değerlendirerek dünyaya dağıldılar. Süryaniler kiliselerini bırakırken, müslümanların çoğu köyü terk ederek başka diyarlara göç ettiler. Doğa güzellikleri nedeniyle dönemin kaymakamı, cehennem deresinden yukarı çıkarken, çektiği zorluktan dolayı "Cehennem deresi " ifadesini kullanmıştı. Çoğrafyası cehennem olmayan köy, davranışlarıyla çevresi ile iletişim kuran, insanlara höşgörü davranarak bizimle birlikte, hep güzel anılar yaşadılar. Yarbaşı Köyü,doğal kaynakları olan önemli bir köydür, değer verilirse İdil'in gelişmesine büyük değerler katar.

-------------------

Selim Sadak

Selim Sadak ilçe merkezine bağlı Sulak (Bafe) Köyünde 1954 yıllında dünyaya geldi. Haruna Aşiretine mensub olan Sadak, aynı zamanda aşiretin de kanaat önderlerinden sayıllır. Selim Sadak, Ortaokulu İdil'de, Liseyi Cizre'de okuduktan sonra Dicle Üniversitesi Eğitim Ensitütüsü Matematik bölümünde mezun olarak eğitimini tamamladı.  

Sosyal hayatına ticaretle başlayan Sadak, Siyasette yerel seçimlerde; İdil Belediye Başkanı adayı olarak başladı. İdil'de iki dönem belediye başkanı adayı olarak seçimlere katılan Sadak belediye başkanlığını kazanmadı. Sadak, yerel seçimde umduğunu bulamayınca, SHP listesinden seçime girdi. Şırnak Milletvekili olarak seçilen Sadak parlemontaya girmeyi başardı. İdil'in sisyasi tarihinde ilk Milletvekili  olma unvanını kazandı. Sadak Milletvekili konumundan sonra ulusal siyasette adım atarak siyasi hayatına devam etti. DEP milletvekilli olarak cezaevinde 15 yıl yatan Sadak, tahliye'den sonra'da siyasi hayatına devam ederek bölgede barış elçisi oldu. Yerel dinamiklere değer vererek, alışılmış siyasetin dışına çıktı. Bölgede bir çok aşireti ve aileyi barıştırarak bir ilke imza atarak çalışmalarına devam etti. Bu çalışması, o dönemde, toplumun önemli sorunların çözümünde aktif rol oynadı.

2009 yıllında yapılan yerel seçimlerde, Selim Sadak,  DTP partisinden Siirt Belediye Başkanlığını kazandı. İdil'in siyasi tarihinde Selim bir ilki daha yaşıyordu. Sadak, İdil'in dışında başka bir ilde, Siirt Belediye Başkanı seçilerek bir ilke imza atıyordu. Sadak, belediye çalışmalarında, Siirt'e bir çok ilke imza atarak belediyede büyük hizmetler yaptı. Halkın sevgisini kazanan Sadak, ikinci dönem yerini Tuncer Bakırhan'a bıraktı.

Selim Sadak,İdil'in siyasi hayatında bir çok ilke imza atan siyasetçimiz oldu. İdil'in ilk milletvekilli olurken, İdil'in dışında başka bir ilde Belediye Başkanı seçilmesi de bir ilk oluyordu. Siyasi çalışmalarında, partinin tüzüğü dışında çıkarak, toplumun dinamiklerine değer vererek, toplumsal barışı sağlamak için barış elçiliğini yaptı. Bu çalışmayı kendisi geliştirerek yürütüyordu. İdil'in ilk okuyanların arasında yer alan Sadak, yargılanan bir davada ceza alınca yurt dışına çıkarak Almanya'da siyasi hayatına devam ediyor..